طرح توجیهی قانون تجارت الکترونیکی

فناوري اطلاعات با پيشرفت‏هاي اخير خود جامعه‌اي مجازي با آثار كاملاً واقعي به وجود آورده كه تأثير زيادي بر زندگي انسان‏ها داشته است. جامعه‌اي با قواعد مشترك كه نوعي يكساني يا به عبارتي همگرايي در مسائل و قواعد مبتلابه را موجب شده است. بي‌جهت نيست كه نويسندگان مايلند پيشرفت‌هاي اخير را با آغاز عصر صنعت (فناوري اطلاعات) و خطوط راه‌آهن (فناوري تبادل اطلاعات) مقايسه كنند چون آثار و تبعات اختراعات جديد كمتر از ماشين بخار و راه‌آهن نيست.
برخورداري شئونات جامعه متاثر از فناوري اطلاعاتي پيشرفته تنها بسنده به امور بهداشتي، حمل و نقل، تبادل اطلاعات علمي، سيستم‏هاي اداري و ... نبوده بلكه اقتصاد و تجارت را تحت‏الشعاع قرار داده و نحوه تجارت جديدي را به وجود آورده كه از تجارت مرسوم فاصله گرفته است.
اين فاصله ظهور در نوع عمليات تجاري، قواعد حاكم، مؤسسات لازم و فراگردها دارد. اگر تجارت مرسوم وابسته و مبتني بر كاغذ است, تجارت الكترونيكي مبتني بر اطلاعات و جريان اطلاعات است. برقراري يك روش الكترونيكي تجارت كارآمد با همة قابليت‏ها و توانايي‌هايش مستلزم وجود قوانين متعدد است. جداي از قواعد مورد نياز بايد گفت تجارت الكترونيكي در عرصة حقوقي (غيركيفري) مسائل و تنش‏هايي را موجب شده كه بدوي‏ترين نكات و مسائل ناظر به حقوق مدني (ادله، قراردادها، مسئوليت‏ مدني و ...) است.
به تبع حقوق بين‏الملل خصوصي نيز در زمينة قراردادها، اسناد، اختلافات و ... با حضور عنصر خارجي در قضيه تنش‏هايي را مواجه شده است. از جمله مباحث حريم خصوصي يا حمايت از داده‏هاست كه نيازمند حمايتي خاص در امر تجارت الكترونيكي است حمايت از مصرف‏كننده عرصة ديگر حقوقي ا ست كه با تنش مواجه شده به خصوص از آنجا كه در كشور ما قواعد بدوي و غيرديجيتال را نيز دارا نيست تا بتوان با تسري آنها به محيط ديجيتال به حمايت از مصرف‏كننده در‌ اين عرصه اخير پرداخت. تبعاً‌ آيين دادرسي (غيركيفري) براي رسيدگي به پرونده‏ها و مشكلات پيش آمده، ادلة اثبات مورد نياز و چگونگي قواعد آن در‌ اين عرصه جديد، سيستم‏هاي پرداخت و مسائل حقوقي آن و به عبارت بهتر ابعاد حقوقي بانكداري الكترونيكي، ابعاد حقوقي كارت‏هاي اعتباري، حقوق رقابت و ... همه از عرصه‏هاي حقوقي (غيركيفري) است كه در قبال تجارت الكترونيكي نيازمند تبيين و تشريح وضعيت جديدند. البته حقوق مالكيت فكري، قواعد مالي و گمركي را نيز بايد به فهرست بالا افزود (ر.ك: گزارش توجيهي لايحة قانون تجارت الكترونيكي، ص 1 تا 3, موسسه مطالعات و پژوهش‏هاي بازرگاني.)

فهرست مطالب
(1) گزارش توجيهي-
(الف) تجارت الكترونيكي و تجربيات بين‌المللي----
1) واقعيت----------
2) رويكردهاي‌ مختلف‌ قانون‌گذاري‌ در جهان‌----
2-1- رويكرد دستوري‌ يا تجويزي‌-
2-2- رويكرد ‌ دوگانه-------
2-3- رويكرد‌ «حداقلي‌»-----
3) آثار و فروض‌ قانوني‌---------
3-1- اثر حقوقي‌------
3-2- فرض‌ قانوني‌--------
4) تشكيلات‌ دفاتر خدمات الكترونيكي (دفاتر خدمات الكترونيكي) صدور جواز و اعطاي‌ اعتبار به‌ دفاتر الكترونيكي‌ 4-1- مسئوليت‌------
4-1-1‌- زمينه‌--
4-1-2- رويكرد كشورها----
5) سيستم‌هاي‌ بسته‌ و استقلال‌ طرفين‌---
5-1- رشد معتنابه‌ سيستم‌هاي‌ بسته‌-
5-2- عواملي‌ كه‌ بر روي‌ سيستم‌هاي‌ بسته‌ اثر مي‌گذارد-
6) شناسايي‌ بين‌المللي‌------
6-1- اقدامات‌ بين‌المللي‌---
6-1-1 دستورالعمل‌ اتحادية‌ اروپا-----
6-1-2- آنسيترال‌---
6-1-3- كنوانسيون‌ بين‌المللي‌----------
6-1-4- OECD--
6-1-5- ساير سازمان‌هاي‌ بين‌المللي‌----
7) قانون‌ تجارت‌ الكترونيكي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ايران‌ و رويكرد حقوقي‌ براي‌ تدوين‌ قوانين‌ مكمل‌---
7-1- حمايت از مصرف‌كننده---
7-2- حمايت از داده/حريم خصوصي---
7-2-1- حمايت‌ از داده‌-------
7-2-2- فعاليت‌هاي‌ بين‌المللي‌----
7-2-3- شوراي‌ اروپا-------
7-2-4- OECD---
7-2-5- سازمان‌ ملل‌-----
7-2-6- كميسيون جوامع‌ اروپايي‌--
7-2-7- گردش‌ فرامرزي‌ داده‌-------
7-3- حمايت از حقوق مالكيت‌هاي فكري (حق مولف، اسرار تجاري و علايم صنعتي)--
(ب) ابعاد جزايي------
1) جرايم كلاسيك در حقوق تجارت------
2) جرايم جديد-----
2-1- كلاه‌برداري كامپيوتري خاص----
2-2- جعل خاص---------
2-3- نقض حريم خصوصي (جرايم مربوط به حمايت از داده‏ها)---
2-4- نقض حق تأليف-----
2-5- نقض حقوق مصرف‏كننده----
2-6 نقض حقوق رقابت------
(ج) اقدامات آتي قانون‌گذار-----
بخش اول – حقوقي---------
اقدامات فوري-------
1-‌ آيين‌نامه‌ها----------
2- قانون تشكيلات دفاتر خدمات الكترونيكي---
اقدامات ضروري---------
1- پرداخت‌هاي الكترونيكي، قوانين گمركي و مسايل مالي و مالياتي------
2- تدوين قوانين اصلي----
3-‌ آيين دادرسي در فضاي سيبرنتيك------
بخش دوم - جزايي----
مسائل جزايي مورد بحث در مراحل بعدي پروژه----
1- مسئوليت كيفري در جرايم تجارت الكترونيكي------
2- جرايم ديگر---------------
3- تنش‏هاي‌ آيين دادرسي كيفري در رابطه با جرايم تجارت الكترونيكي-----
4- تنش‏هاي حقوق جزاي بين‏الملل در رابطه با جرايم تجارت الكترونيكي-----
الف ـ مقدمه----
ب ـ بررسي مشكل در حالت كلاسيك------
ج ـ بررسي مشكل در فضاي تجارت الكترونيكي----
ضمايم------
ضميمه 1----
كلاه‌برداري كامپيوتري---------
تعريف كلاه‌برداري كامپيوتري----------
مجازات كلاه‌برداري------
مجازات كلاه‌بردري كامپيوتري-----
الف- سوء استفاده‌هاي كامپيوتري------
ب- سوء استفاده‌هاي كامپيوتري كلاسيك----
ج- سوء استفاده در صندوق‌هاي پرداخت-----
د- سوء استفاده از خطوط تلفني------
پديدة جرم كامپيوتري----
الف – جرايم اقتصادي مرتبط با كامپيوتر----
ب _ روش‌هاي سوء استفاده-------
ج _ مرتكبين------
د- قوانين كلاه‌برداري كامپيوتري------
ه- جمع بندي و پيشنهاد متن قانون----
و- تحول مصاديق----------
ضميمه 2-----------
جعل كامپيوتري----------
1- مقدمه-------------
2- طرح بحث---
3- تاريخچه---------
4- تعريف----------
5- منبع شناسي-------
6- جمع بندي و پيشنهاد------
ضميمه 3----------------
اصلاح قانون مدني فرانسه راجع به ادله الكترونيكي و مصوبه امضاي الكترونيكي فرانسه---
ماده 1316 قانون مدني-------
طرح مصوبه : متن----------
بخش 1ـ شرايط راجع به وسايل و روش‌هاي‌ ايجاد امضاي الكترونيكي-------
بخش 2ـ شرايط راجع به گواهي‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات گواهي الكترونيكي:--
بخش 3ـ كنترل مراجع گواهي الكترونيكي------
بخش 4ـ تأييد مراجع گواهي الكترونيكي------
شرح قانون امضاي الكترونيكي فرانسه 13 مارس 2000----
آزادي گردش در بازار داخلي------
اختيارات كميسيون------
رژيم حقوقي مراجع خدمات گواهي------
سيستم تأييد اختياري--------
مسئوليت‏ها-----------------
شروط معاف‏كننده (معاذير قراردادي و يا شروط رافع مسئوليت) يا محدودكننده مسئوليت---------
ضميمه 4-------
قانون تجارت الكترونيكي در كشورهاي مختلف جهان تا سال 2000------
ضميمه 5----
عبارات قانوني و استانداردهاي آن در قانون تجارت الكترونيكي‌ايران-----
ضميمه 6------
فرمت X509v3---
(2) پيش‌نويس قانون تجارت الكترونيكي----
پيشنويس قانون تجارت الكترونيكي-------
فهرست عناوين---------
باب اول - مقررات عمومي‌-مبحث اول - دركليات----
فصل اول: قلمرو و شمول قانون - ماده 1-----
فصل دوم – تعاريف – ماده 2-----
فصل سوم – تفسير قانون – مواد 3 و 4---------
فصل چهارم – اعتبار قراردادهاي خصوصي – ماده 5----
مبحث دوم - در احكام »داده«--------
فصل پنجم – نوشته، امضا، اصل – مواد 6 الي 11---
مبحث سوم - »داده« مطمئن----------
فصل ششم - امضاي الكترونيكي مطمئن – ماده 12---
فصل هفتم - ثبت يا سوابق الكترونيكي مطمئن – ماده 13-
فصل هشتم - آثار ثبت و سوابق و امضاي الكترونيكي مطمئن – مواد 14 الي 16--
فصل نهم – پذيرش و ارزش اثباتي »داده« - مواد 17 الي 21----
فصل دهم – اعتبار قانوني ارجاع »داده« - ماده 22--
مبحث چهارم - مبادله »داده«-----
فصل يازدهم – عقد و اراده طرفين – مواد 23 و 24-----
فصل دوازدهم – انتساب »داده« - مواد 25 الي 29-----
فصل سيزدهم – تصديق دريافت – مواد 30 الي 35---
فصل چهاردهم -زمان و مكان ارسال و دريافت »داده« - مواد 36 الي 40--
باب دوم----
دفاتر خدمات الكترونيكي--------
مبحث اول - كليات------
فصل اول – دفتر خدمات الكترونيكي – مواد 41 الي 48---
مبحث دوم – دفتردار كل-------
فصل دوم - دفتردار كل – مواد 49 الي 57----
فصل سوم – اختيارات دفتردار كل – مواد 58 الي 63-----
مبحث سوم - وظايف----------
فصل چهارم - وظايف دفتر خدمات الكترونيكي - مواد 64 و 65-----
فصل پنجم - وظايف امضاءكننده – ماده 66-------
فصل ششم - وظايف اطراف اعتمادكننده – ماده 67---
مبحث چهارم - دفتر خدمات الكترونيكي خارجي---
فصل هفتم - شناسايي دفاتر خدمات الكترونيكي خارجي مواد 68 الي 75---
باب سوم----
در قواعد مختلف--------
مبحث اول - حمايت‌هاي انحصاري در بستر مبادلات الكترونيكي------
فصل اول - حمايت از مصرف‌كننده و تبليغات - مواد 76 الي 101------
فصل دوم – حمايت از حق مولف در بستر مبادلات الكترونيكي – مواد 102 الي 104---
مبحث دوم - حفاظت از »داده« در بستر مبادلات الكترونيكي-----
فصل سوم – حمايت از »داده«هاي شخصي (حريم خصوصي) – مواد 105 الي 107---
فصل چهارم – حمايت از اسرار تجاري – مواد 108 و 109---

فصل پنجم – حمايت از علايم تجاري – مواد 110 و 111---
باب چهارم--------
جرايم و مجازات‌ها-----
مبحث اول – كلاه‌برداري كامپيوتري – ماده 112-------
مبحث دوم – جعل كامپيوتري – ماده 113-----

مبحث سوم – نقض حقوق مصرف‌كننده و تبليغات در بستر مبادلات الكترونيكي – مواد 114 و 115-------------- 1
مبحث چهارم – نقض حق مولف - ماده 116----
مبحث پنجم – نقض حمايت از داده‌هاي شخصي/حريم خصوصي – مواد 117 الي 121---
مبحث ششم – نقض اسرار تجاري و علايم تجاري – مواد 122 و 123------
باب پنجم-----
جبران خسارت – ماده 124-----
باب ششم-------
متفرقه – مواد 125 الي 134-----
(3) شرح مواد قانوني------
(4) منابع------------